مجتمع درمانی تخصصی آهنگ سلامتی
لیزر
لیزر چیست؟
واژه لیزر (Laser) مخفف عبارت Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation است، بهمعنای "تقویت نور بهوسیله گسیل القایی تابش".
به زبان ساده، لیزر نوری است با طول موج خاص، جهتدار، و بسیار متمرکز که میتواند تأثیرات ویژهای بر بافتهای بدن داشته باشد.
در فیزیوتراپی، از لیزر بهعنوان یک روش غیرتهاجمی، بدون درد و ایمن برای تسریع فرایند ترمیم بافتها، کاهش التهاب و کنترل درد استفاده میشود.
🌟 کلاسبندی جهانی لیزرها (Laser Classification)
لیزرها از نظر ایمنی و خطر احتمالی برای بدن (بهویژه چشم و پوست)، به چند کلاس اصلی تقسیم میشن. این تقسیمبندی بر اساس توان خروجی و طول موج لیزر انجام میشه:
🔹 کلاس 1 (Class I)
ایمنترین نوع لیزر است.
پرتو آن توان بسیار کمی دارد و در شرایط عادی هیچ خطری برای چشم یا پوست ندارد.
مثال: لیزرهای موجود در پرینترها یا دستگاههای CD/DVD.
🔹 کلاس 2 (Class II)
لیزرهایی با توان کم در محدوده نور مرئی (تا 1 میلیوات).
نگاه مستقیم طولانی به آن ممکن است برای چشم آسیبزا باشد، اما معمولاً پلکزدن طبیعی از آسیب جلوگیری میکند.
مثال: لیزرهای نشانگر (Pointer).
🔹 کلاس 3R (Class IIIa)
توان خروجی بین 1 تا 5 میلیوات.
خطر متوسط دارد و نباید مستقیماً به چشم تابانده شود.
در برخی دستگاههای آموزشی یا اندازهگیری استفاده میشود.
🔹 کلاس 3B (Class IIIb)
توان بین 5 تا 500 میلیوات.
میتواند به چشم آسیب جدی وارد کند و در صورت تابش طولانی، به پوست هم صدمه بزند.
بیشتر لیزرهای کمتوان درمانی (LLLT) در این کلاس قرار دارند.
🔹 کلاس 4 (Class IV)
توان بیش از 500 میلیوات.
این لیزرها میتوانند باعث سوختگی پوست و آسیب دائمی به چشم شوند.
حتماً باید با عینک محافظ مخصوص و توسط افراد آموزشدیده استفاده شود.
بیشتر لیزرهای پرتوان فیزیوتراپی (HILT) در این گروه هستند.
انواع لیزر در فیزیوتراپی
بهطور کلی لیزرها بر اساس توان خروجی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
۱. لیزر کمتوان (Low-Level Laser Therapy - LLLT)
به آن لیزر سرد هم گفته میشود.
توان خروجی پایین دارد (معمولاً کمتر از 500 میلیوات).
اثر حرارتی ایجاد نمیکند، بلکه از طریق تحریک سلولی و افزایش متابولیسم سلولها باعث ترمیم بافتها میشود.
اثرات مهم: افزایش جریان خون موضعی، کاهش التهاب، تسریع ترمیم تاندون و عصب، و کاهش درد مزمن.
۲. لیزر پرتوان (High-Intensity Laser Therapy - HILT)
توان بسیار بیشتری دارد (در حد چند وات).
میتواند در عمق بیشتری از بافت نفوذ کند.
اثرات آن ترکیبی از تحریک سلولی و اثر حرارتی کنترلشده است.
برای درمان آسیبهای مزمن عضلانی، دردهای مفصلی، و اسپاسمهای عضلانی کاربرد دارد.
موارد استفاده از لیزر در فیزیوتراپی
لیزر درمانی در طیف گستردهای از مشکلات اسکلتی-عضلانی به کار میرود، از جمله:
دردهای گردن، کمر و زانو
التهاب تاندونها (تاندونیتها) و بورسها
آسیبهای ورزشی مانند کشیدگی عضلات
نوروپاتیها (مثل آسیب عصب محیطی)
زخمهای مزمن پوستی و تاخیر در ترمیم بافتها
آرتروز و دردهای مفصلی
مکانیزم اثر لیزر
لیزر با ورود فوتونها به بافت، باعث تحریک میتوکندری سلولها میشود. این تحریک تولید ATP (انرژی سلولی) را افزایش داده و در نتیجه فرایند ترمیم و بازسازی سلولی سرعت میگیرد.
در کنار آن، لیزر باعث افزایش گردش خون، کاهش مواد التهابی، و آزاد شدن اندورفینها (مسکن طبیعی بدن) میشود.
مزایای لیزر درمانی
بدون نیاز به جراحی یا دارو
بدون درد و بدون نیاز به دوران نقاهت
قابل استفاده در کنار سایر روشهای فیزیوتراپی
بهبود سریعتر عملکرد بافتی
نکات ایمنی در استفاده از لیزر
استفاده از عینک مخصوص محافظ چشم برای بیمار و درمانگر الزامی است.
نباید روی نواحی دارای تومور، تیروئید یا رحم در دوران بارداری تابانده شود.
در بیماران دارای کاشت فلزی یا ضربانساز قلبی باید با احتیاط استفاده شود.
انجام لیزر فقط باید توسط فیزیوتراپیست یا فرد آموزشدیده انجام شود.
جمعبندی
لیزر درمانی یکی از روشهای مدرن و مؤثر در فیزیوتراپی است که با تحریک طبیعی سلولها به ترمیم، به بدن کمک میکند بدون دارو یا جراحی بهبود یابد. انتخاب بین لیزر کمتوان و پرتوان بستگی به نوع آسیب، عمق بافت درگیر و نظر پزشک و فیزیوتراپیست دارد.