آرتروپلاستی مفصل زانو، نوعی عمل جراحی است که در آن تلاش می‌شود عملکرد مفصل زانو به حالت عادی بازگردانده شود. در جراحی تعویض مفصل زانو از یک پروتز مصنوعی به‌عنوان جایگزین غضروف و مفصل از بین رفته استفاده می‌شود. این عمل ازجمله جراحی‌هایی به شمار می‌رود که درصد قابل‌توجهی از نتایج آن موفقیت‌آمیز بوده‌اند. مفصل مصنوعی می‌تواند برای مدت طولانی شرایط فرد را بهبود بخشد و امکان زندگی بهتر را برای فرد فراهم کند.

عمل تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی مفصل زانو شامل مراحل زیر است:

در ابتدا بیمار باید تحت نظر پزشک بی‌هوشی، بر اساس یکی از روش‌های بی‌هوشی عمومی، یا بی‌حسی موضعی برای عمل آماده شود. پس از اینکه بی‌هوشی بیمار کامل شد، جراح ارتوپد یک شکاف کوچک در محل مفصل زانوی بیمار به سمت نواحی داخلی و استخوان ناحیه مفصل ایجاد می‌کند تا بتواند به محل مفصل دسترسی مناسبی داشته باشد.

در گام بعدی غضروف، استخوان ساق و ران، سطح مفصلی و سایر نواحی که آسیب‌ دیده‌اند به کمک ابزار مخصوص جراحی تعویض مفصل، از محل خارج می‌شوند. پس از اینکه نواحی آسیب‌ دیده خارج شدند، پزشک با توجه به وسعت و میزان شدت جراحت و آسیب، از پروتز و ایمپلنت‌های مخصوص به‌عنوان جایگزین مفصل استفاده می‌کند. ایمپلنت از بخش‌ها و اجزای پلاستیکی و فلزی ساخته شده است و به کمک ماده‌ای به نام سیمان استخوانی به استخوان ساق و ران پا متصل می‌شود. علاوه بر این روش ممکن است پزشک از روش تثبیت بیولوژیک برای اتصال استخوان به مفصل مصنوعی قرار داده شده استفاده کند.

تعویض مفصل زانو زمانی به کار برده می‌شود که زانو به‌شدت تخریب شده باشد و راه‌های دیگر برای درمان بی‌فایده باشند. در این صورت، تنها راه رهایی از درد و التهاب انجام جراحی است. این‌که انجام جراحی برای بیمار مناسب است یا خیر تنها به نظر پزشک ارتوپد وابسته نیست، بلکه باید کمسیون پزشکی متشکل از چند پزشک برای انجام جراحی تعویض مفصل تصمیم‌گیری کنند.

مواردی که در ادامه مقاله به آن‌ها اشاره خواهیم کرد سبب وارد شدن آسیب به زانو و در نتیجه نیاز به انجام عمل تعویض مفصل زانو می‌شوند:‌

هر روش جراحی مزایا و معایبی دارد و نمی‌توان در علم پزشکی عنوان کرد که یک روش بدون هیچ‌گونه عوارضی است. عمل تعویض مفصل زانو نیز مانند سایر جراحی‌ها مزایا و عوارضی دارد، به همین دلیل پزشک ابتدا سایر روش‌ها مانند فیزیوتراپی را برای درمان مشکل زانو به کار می‌برد که اگر این روش‌ها فایده‌ای نداشته باشند، آخرین راه انجام جراحی است. در علم پزشکی زمانی که مزایای جراحی از معایب آن بیشتر باشد و سبب بهبود مشکل و حال فرد شود، پزشک از جراحی استفاده می‌کند.

یکی از عوارض تعویض مفصل زانو، بررسی نشدن درست علت درد بیمار پیش از جراحی است. ممکن است بیمار دچار آسیب مفصل باشد، اما علت اصلی درد آسیب عصب یا ماهیچه باشد. در این صورت، جراحی نمی‌تواند درد بیمار را کاهش دهد. به همین دلیل، پزشکان در ابتدا به معاینه و بررسی دقیق زانو و علت درد می‌پردازند. عمل تعویض مفصل زانو و هر عمل دیگری ممکن است با عوارضی از جمله آسیب‌دیدن بافت‌ها، شکستن وسایل در بدن بیمار، ایجاد عفونت، در رفتن مفاصل و آسیب‌دیدن عضلات همراه باشد. تمامی این عوارض قابل درمان هستند و مشکلی از این بابت برای بیمار وجود ندارد.

مراقبت‌های پس از تعویض زانو، با فیزیوتراپی آغاز می‌شود. تمرینات فیزیوتراپی، اغلب در سریع‌ترین زمان ممکن آغاز شده و بسیاری از بیماران، 12 تا 24 ساعت پس از جراحی، تشویق به ایستادن می‌شوند. استفاده از داروهای مسکن، برای کاهش درد ناشی از جراحی، بررسی محل جراحی برای رفع علائم احتمالی عفونت و ایجاد لخته، مانند قرمزی، تورم بیش از اندازه و تب، در روزها و هفته‌های ابتدایی پس از جراحی، توصیه می‌شود.

بسیاری از بیماران، پس از 2 تا 3 روز، از بیمارستان ترخیص می‌شوند. از روز سوم پس از عمل، می‌توان استحمام را انجام داد، اما تا دو هفته پس از جراحی، نباید محل جراحی را با صابون یا شامپو شستشو داد. اغلب، پس از دو هفته، می‌توان پانسمان را از محل جراحی برداشت. بهتر است روزهای ابتدایی پس از عمل را تنها در خانه گذرانده و برای راه رفتن، از عصا یا واکر استفاده کنید. پس از 3 تا 6 هفته از عمل، می‌توان بسیاری از فعالیت‌های معمولی، مانند شنا یا دوچرخه‌سواری را مجدد آغاز کرد.

اغلب، درد و تورم ناشی از جراحی، تا 3 ماه پس از عمل ماندگار است؛ می‌توان از داروهای مسکن و ضدالتهاب، مانند استامینوفن و ایبوپروفن، در صورت نیاز استفاده کرد. پوشیدن کفش مناسب، استفاده از کمپرس یخ، عدم خم کردن و نشستن بر روی زانوی جراحی شده و عدم وارد آوردن فشار اضافی بر زانو، از دیگر توصیه‌های مفید، برای مراقب پس از جراحی تعویض زانو است.

یکی از عوارض تعویض مفصل زانو، بررسی نشدن درست علت درد بیمار پیش از جراحی است. ممکن است بیمار دچار آسیب مفصل باشد، اما علت اصلی درد آسیب عصب یا ماهیچه باشد. در این صورت، جراحی نمی‌تواند درد بیمار را کاهش دهد. به همین دلیل، پزشکان در ابتدا به معاینه و بررسی دقیق زانو و علت درد می‌پردازند. عمل تعویض مفصل زانو و هر عمل دیگری ممکن است با عوارضی از جمله آسیب‌دیدن بافت‌ها، شکستن وسایل در بدن بیمار، ایجاد عفونت، در رفتن مفاصل و آسیب‌دیدن عضلات همراه باشد. تمامی این عوارض قابل درمان هستند و مشکلی از این بابت برای بیمار وجود ندارد.